Jak efektywnie chronić wzór przemysłowy?

Wzory przemysłowe stanowią nieodłączny element naszej codzienności. Ich rosnące znaczenie zauważalne jest nie tylko w dziedzinie sztuki wzorniczej tzw. design, ale także w przemyśle. Wzory przemysłowe ucieleśnione są w otaczających nas przedmiotach, takich jak meble, ubrania czy różnego rodzaju przedmioty użytkowe. 

Należy pamiętać, że wzór przemysłowy dotyczy zewnętrznej postaci wytworu, innymi słowy jego wyglądu. 

W polskim systemie prawnym występuje kumulatywna ochrona wzorów przemysłowych, co oznacza, że istnieją różne podstawy ochrony wzorów przemysłowych. Forma wyboru ochrony wzoru zależy od strategii przedsiębiorstwa, tak więc spośród różnych możliwości możemy skorzystać m.in. z ochrony na podstawie prawa z rejestracji wzoru przemysłowego, ochrony na podstawie przepisów prawa autorskiego czy w określonych przypadkach także ochrony na podstawie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. 

Jak zarejestrować wzór przemysłowy? 

W zależności od interesującego nas obszaru ochrony polski przedsiębiorca może zarejestrować wzór przemysłowy zarówno przed Urzędem Patentowym RP i uzyskać prawo z rejestracji wzoru skuteczne na całym terytorium Polski lub zarejestrować wzór wspólnotowy w Urzędzie Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO), uzyskując wówczas prawo z rejestracji skuteczne na terytorium całej Unii Europejskiej. Dokonując wyboru i porównując koszty rejestracji warto zacząć od rozważenia jaki obszar ochrony wzoru nas interesuje, innymi słowy na jakim terytorium planujemy wprowadzać produkt, w którym wzór jest ucieleśniony lub udzielać na to licencji innym podmiotom. 

Zarówno w polskiej ustawie Prawo własności przemysłowej[1], jak i w Rozporządzeniu w sprawie wzoru wspólnotowego[2] wzór został określony jako postać wytworu/produktu lub jego części, która wynika w szczególności z cech linii, konturów, kształtu, kolorystyki, faktury, materiałów wytworu/produktu lub jego ornamentacji, przy czym przedmiotem ochrony z rejestracji może być tylko wzór nowy i posiadający indywidualny charakter.

Fakt, iż zgłoszony do rejestracji wzór musi posiadać przymiot nowości oznacza, że (z pominięciem pewnych wyjątków) przed datą jego zgłoszenia taki sam wzór nie był udostępniony publicznie. Zgłoszony wzór nie powinien być zatem identyczny ze wzorem wcześniej znanym. Wymóg indywidualnego charakteru oznacza, że dla zorientowanego użytkownika w danej dziedzinie wzór musi wywierać odmienne ogólne wrażenie od wzoru, który został udostępniony wcześniej. 

Zarówno w przypadku wzoru przemysłowego zarejestrowanego w UPRP, jak i wzoru wspólnotowego zarejestrowanego w EUIPO okres ochrony wynosi 5 lat i może być przedłużany na kolejne pięcioletnie okresy ochronne, a maksymalnie wynosi 25 lat. Uzyskując prawo z rejestracji możemy zakazać osobie, która nie posiada naszej zgody, produkowania, wprowadzania do obrotu czy nawet reklamowania produktu, w którym ucieleśniony jest nasz wzór. 

Należy przy tym pamiętać, że prawo z rejestracji wzoru zgłoszonego do UPRP, jak i do EUIPO udzielane jest po formalnym zbadaniu wniosku. Oznacza to, że Urzędy nie badają czy zgłoszony wzór spełnia przesłankę nowości i indywidualnego charakteru. Ich brak może być jednak podstawą wniosku o unieważnienie, z którym może wystąpić np. konkurencja, od której domagać się będziemy zaprzestania naruszania naszego prawa wyłącznego. Warto zatem zadbać o to, aby zgłaszany wzór faktycznie posiadał te dwie cechy. 

Wzór przemysłowy jako utwór

Wzór przemysłowy może być uznany za utwór, a prawa autorskie do utworu również podlegają ochronie przed naruszeniami. Zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych[3] utworem jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. W ustawie wprost wskazano, że przedmiotem prawa autorskiego może być w szczególności utwór wzornictwa przemysłowego. 

Czy zatem każdy wzór przemysłowy jest utworem? W większości przypadków tak faktycznie będzie, należy jednak wziąć pod uwagę również orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 12 września 2019 r. w sprawie C-683/17 Cofemel – Sociedade de Vestuário SA przeciwko G-Star Raw CV, a także wydanej w tej sprawie opinii rzecznika generalnego profesora Macieja Szpunara[4]. Wskazano w nich, że ochrona wzorów i ochrona na podstawie prawa autorskiego mają za zadanie realizację odmiennych celów i podlegają odmiennym systemom. Na podstawie prawa Unii Europejskiej może mieć miejsce zbieg podstaw ochrony, jednak tylko w określonych sytuacjach. Tym samym nie każdy wzór powinien automatycznie być uznawany za utwór, a tylko w przypadku spełnienia określonych przesłanek. 

Ochrona przed kopiowaniem zewnętrznej postaci produktu

W ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji[5] wprowadzono przepisy mające na celu ochronę interesu przedsiębiorcy przez działaniami sprzecznymi z prawem lub dobrymi obyczajami. W ustawie wprost wskazano, że czynem nieuczciwej konkurencji jest naśladowanie gotowego produktu, które polega na kopiowaniu zewnętrznej postaci produktu za pomocą technicznych środków reprodukcji, ale tylko, jeżeli może wprowadzić klientów w błąd co do tożsamości producenta lub samego produktu. 

Jednocześnie nie uznaje się, za czyn nieuczciwej konkurencji naśladowania cech funkcjonalnych produktu (np. budowy czy formy), które zapewniają jego użyteczność, jeżeli jednak naśladowanie to wymagałoby uwzględnienia charakterystycznej formy produktu, co mogłoby wprowadzić klientów w błąd, to należy odpowiednio oznaczyć produkt. 

Nie każde naśladownictwo produktu zostanie uznane za niedozwolone, a jedynie takie które narusza ochronę płynącą z praw wyłącznych, np. z prawa z rejestracji wzoru lub takie które mogłoby wprowadzić klientów w błąd co do pochodzenia produktu lub osoby przedsiębiorcy, od którego produkt pochodzi. 

Wybór odpowiedniej strategii ochrony

Zbieg podstaw ochrony wzoru przemysłowego oznacza w praktyce, że chcąc chronić swój wzór przemysłowy w określonych sytuacjach możemy domagać się zaprzestania naruszania naszego prawa w oparciu nie tylko o jedną podstawę prawną. Nie ma jednej właściwej strategii ochrony i wszystko zależy od konkretnych okoliczności faktycznych oraz polityki przedsiębiorstwa, dlatego już na etapie opracowywania nowego wzoru przemysłowego warto zastanowić się nad strategią jego ochrony i zabezpieczeniem przed naruszeniem, do którego może dojść szczególnie w przypadku komercyjnego sukcesu wzoru. 


[1]Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu20010490508

[2]Rozporządzenie Rady (WE) NR 6/2002 z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie wzorów wspólnotowych https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=celex%3A32002R0006

[3]Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19940240083

[4]http://curia.europa.eu/juris/liste.jsf?num=C-683/17&language=PL

[5]Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu19930470211

Wszelkie prawa zastrzeżone. 2021 Trimarka
Padée | Mgłosiek-Pluta | Kawalec